Thực trạng hoạt động Kiểm toán nội bộ tại các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam hiện nay như thế nào? Có những khó khăn hay vướng mắc gì?
Qua tìm hiểu hoạt động kiểm toán nội bộ của một số doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam hiện nay và quan sát về tình hình chung của các doanh nghiệp hiện nay, chúng tôi có một số nhận định như sau:
1. Đa số doanh nghiệp chưa thể hiện rõ vị trí của bộ phận kiểm toán nội bộ trong cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo các tài liệu được công bố thì có thể nhận thấy các chức năng kiểm toán nội bộ tại các doanh nghiệp cũng có được thực hiện nhưng do các bộ phận khác thực hiện như Ban kiểm soát, Ban quản lý rủi ro, hay Tiểu ban kiểm toán. Điều này là vì trước khi Nghị Định 05 có hiệu lực, không có quy định nào bắt buộc doanh nghiệp phải thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ, vì vậy doanh nghiệp nào có bộ phận này đều là do nhu cầu nội tại của chính doanh nghiệp đó.
2. Không ít doanh nghiệp chưa thực sự đồng thuận với việc tự nguyện triển khai hoạt động kiểm toán nội bộ theo đúng nghĩa vì những lý do như sau:
- Doanh nghiệp chưa thực sự hiểu rõ về hoạt động kiểm toán nội bộ (mục đích, trách nhiệm, và cách thức vận hành) để nhìn thấy được giá trị thực sự đem lại so với chi phí bỏ ra, do đó không có động lực đủ lớn để thay đổi và đầu tư thời gian, tài chính và con người cho hoạt động này. Một số doanh nghiệp cho rằng các chức năng của kiểm toán nội bộ tương tự như các công việc của các bộ phận khác đang kiêm nhiệm nên không cần thiết phải tách riêng cho bộ phận kiểm toán nội bộ thực hiện.
- Doanh nghiệp không muốn thay đổi cách thức và hệ thống quản trị hiện hành vì ngại thay đổi những gì đã quá quen thuộc.
- Các cấp lãnh đạo cấp cao có những lợi ích ngầm trong doanh nghiệp nên họ không muốn thực hiện hoạt động kiểm toán nội bộ với đầy đủ quyền hạn và trách nhiệm vốn có của nó.
- Doanh nghiệp chưa tự tin là có đủ nguồn lực để triển khai hoạt động kiểm toán nội bộ theo đúng nghĩa để đem lại giá trị cho doanh nghiệp.
3. Đối với những doanh nghiệp tự nguyện thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ, việc triển khai hoạt động kiểm toán nội bộ cũng còn hạn chế nhiều về chất lượng và phạm vi công việc so với chuẩn mực và thông lệ quốc tế.
Nguyên nhân chính của những vấn đề trên là các doanh nghiệp hiện đang thiếu một môi trường thuận lợi cho hoạt động kiểm toán nội bộ phát triển như (1) định hướng và hỗ trợ của nhà nước và hiệp hội nghề nghiệp còn thiếu, (2) các chuẩn mực và hướng dẫn nghề nghiệp chưa được ban hành, (3) cộng đồng kiểm toán viên nội bộ còn hẹp và chưa có nhiều kinh nghiệm, (4) nguồn lực nhân sự có chuyên môn phù hợp còn hạn chế do chưa được đầu tư đào tạo.
Tuy nhiên, theo quan sát của chúng tôi, với xu hướng như hiện nay chúng tôi tin rằng các vấn đề trên sẽ dần được cải thiện trong tương lai. Các dự thảo liên quan đến kiểm toán nội bộ đang sắp được ban hành và tuyên truyền rộng rãi, các cơ quan quản lý và nhà đầu tư bắt đầu có những yêu cầu chặt chẽ về kiểm toán nội bộ, các hiệp hội nghề nghiệp và cơ sở đào tạo đang dần thúc đẩy các hoạt động ở Việt Nam, các doanh nghiệp cũng đang dần ý thức rõ hơn về vai trò và giá trị của kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp, cộng đồng kiểm toán viên nội bộ đang dần hình thành và mở rộng.