Bộ tài liệu về kiểm toán nội bộ gồm những gì?
Hiện nay, Việt Nam đã ban hành những tài liệu sau:
- Nghị định 05/2019/NĐ-CP: Nghị định này quy định tổng quan tất cả các vấn đề liên quan đến tổ chức và thực hiện hoạt động kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp.
- Thông tư 66/2020/TT-BTC: Thông tư này là cung cấp mẫu Quy chế Kiểm toán nội bộ để doanh nghiệp tham khảo khi ban hành.
Xem chi tiết các tài liệu trên ở đây
Hiệp hội Kiểm toán nội bộ Quốc tế có ban hành bộ khung thực hành chuyên môn kiểm toán nội bộ quốc tế (IPPF) như sau:
1. Sứ mệnh của Kiểm toán nội bộ (Mission of Internal Audit)
2. Bộ tài liệu hướng dẫn mang tính bắt buộc (Mandatory Guidance), gồm:
- Nguyên tắc cốt lõi về thực hành chuyên môn kiểm toán nội bộ,
- Định nghĩa Kiểm toán nội bộ,
- Đạo đức nghề nghiệp,
- Chuẩn mực Quốc tế về thực hành chuyên môn kiểm toán nội bộ (gồm Chuẩn mực thuộc tính và Chuẩn mực Hoạt động).
3. Bộ tài liệu hướng dẫn mang tính khuyến nghị (Recommended Guidance), gồm:
- Hướng dẫn thực hiện (Implementation Guidance)
- Hướng dẫn bổ sung (Supplemental Guidance)
Xem chi tiết các tài liệu trên ở đây
So sánh giữa Việt Nam và Quốc tế, có những sự khác biệt sau:
Nghị định 05 có nội dung rất tương đồng với 3 cấu phần của Khung thực hành chuyên môn Kiểm toán nội bộ Quốc tế (International Professional Practices Framework “IPPF”) ban hành bởi Hiệp hội Kiểm toán nội bộ (The Institute of Internal Auditors “IIA”), đó là (1) Nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp, (2) các nguyên tắc cốt lõi về thực hành chuyên môn kiểm toán nội bộ, (3) Chuẩn mực thuộc tính (Attribute Standards). Ngoài 3 cấu phần trên thì IPPF còn có các cấu phần khác đó là: (4) Định nghĩa Kiểm toán nội bộ; (5) Chuẩn mực Hoạt động (Implementation Standards); (6) Các hướng dẫn cụ thể cho các cấu phần trên (gồm Hướng dẫn thực hiện - Implementation Guidance và Hướng dẫn bổ sung - Supplemental Guidance).
Định nghĩa về “Kiểm toán nội bộ”: Nghị định 05 chưa đề cập tới định nghĩa này, mà thay vào đó là khái niệm về “Mục tiêu của kiểm toán nội bộ”. Định nghĩa này là một trong những cấu phần không thể thiếu trong Khung Thực hành Chuyên môn Kiểm toán nội bộ Quốc tế (“IPPF”), nó giúp định hướng cho sự phát triển của các chuẩn mực hướng dẫn chi tiết khác. Tất cả các chuẩn mực và thông lệ liên quan đều cần phải phải phù hợp và hướng về định nghĩa này.
Cấp lãnh đạo phê duyệt các nội dung chuyên môn của kiểm toán nội bộ (the Board): Nghị định 05 có liệt kê ra các cấp lãnh đạo trong tổ chức có thẩm quyền phê duyệt, tuy nhiên chưa có định nghĩa chung cho khái niệm này. Theo chuẩn mực quốc tế, cấp phê duyệt các nội dung chuyên môn của kiểm toán nội bộ phải là cấp lãnh đạo cao nhất của tổ chức và phải bao gồm các thành viên không tham gia vào công việc quản trị và điều hành tổ chức (the Board) để có thể giúp bảo đảm hoạt động kiểm toán nội bộ phải thực sự độc lập trong tổ chức. Nghị định 05 chỉ đề cập tới “Hội đồng quản trị” của doanh nghiệp niêm yết, tuy nhiên, vẫn có những mô hình quản trị trong đó “Hội đồng quản trị” không bao gồm các thành viên độc lập và thành viên không điều hành. Theo đó, nếu trong trường hợp này thì “Hội đồng quản trị” không còn bảo đảm tính độc lập nữa, mà phải là “Ban Kiểm soát” của “Đại hội đồng cổ đông” thì mới phù hợp.
Tính độc lập và tính khách quan (Independence and Objectivity): Nghị định 05 có vẻ như đang định nghĩa thiên về cá nhân, còn trong IPPF thì định nghĩa và phân biệt rõ ràng là tính độc lập là về mặt tổ chức của bộ phận kiểm toán nội bộ (Organizational Independence) và Tính khách quan là về mặt cá nhân của người làm công tác kiểm toán nội bộ (Individual Objectivity). IPPF cũng nói rõ là nhiều người thường nhầm lẫn hai khái niệm này trong khi ý nghĩa của nó có sự khác nhau rất rõ ràng, vì vậy họ có tài liệu hướng dẫn riêng và rất cụ thể về vấn đề này (xem Supplemental Guidance của IPPF). Đây là hai khái niệm rất quan trọng của Kiểm toán nội bộ.