Tôi thấy có công ty kiểm toán tập trung kiểm tra chứng từ chi tiết rất nhiều, nhưng cũng có công ty lại kiểm tra vào chứng từ rất ít và chủ yếu chỉ tìm hiểu về quy trình kế toán, thủ tục kiểm soát, môi trường kiểm soát nội bộ, văn hóa công ty.... vậy cách làm nào mới đúng?
Cả hai cách làm đều có thể được áp dụng, tùy thuộc vào lựa chọn chiến lược kiểm toán của kiểm toán viên phụ trách. Chuẩn mực kiểm toán cho phép kiểm toán viên lựa chọn việc tin tưởng hoặc không tin tưởng vào hệ thống kiểm soát của doanh nghiệp sau khi cân nhắc tính khả thi và nguồn lực sẵn có.
Nếu lựa chọn tin tưởng vào hệ thống kiểm soát của doanh nghiệp, kiểm toán viên phải thực hiện các thủ tục nhằm tìm hiểu, đánh giá và kiểm tra các thủ tục kiểm soát của doanh nghiệp. Nếu kết quả kiểm tra thành công thì mức độ rủi ro kiểm toán sẽ thấp xuống (vì rủi ro kiểm soát được xác định ở mức thấp hơn), do đó thủ tục kiểm tra chi tiết vào chứng từ sẽ ít hơn tương ứng. Tuy nhiên, nếu kết quả kiểm tra không thành công thì kiểm toán viên sẽ lãng phí công sức và thời gian và phải quay lại sử dụng chiến lược tập trung vào kiểm tra chứng từ chi tiết.
Ngược lại, nếu không lựa chọn tin tưởng vào hệ thống kiểm soát của doanh nghiệp thì kiểm toán viên sẽ phải thực hiện nhiều thủ tục kiểm tra chi tiết vào chứng từ để giảm rủi ro kiểm toán xuống mức thấp chấp nhận được.
Tuy nhiên, trong trường hợp doanh nghiệp có quá nhiều giao dịch thì chiến lược kiểm tra chi tiết vào chứng từ sẽ không khả thi vì giới hạn bởi nguồn lực và thời gian, theo đó chỉ có duy nhất chiến lược lựa chọn tin tưởng vào hệ thống kiểm soát của doanh nghiệp thì mới có thể thu thập được bằng chứng đầy đủ và phù hợp cho ý kiến kiểm toán.
Tùy thuộc vào tình huống cụ thể của doanh nghiệp và nguồn lực sẵn có, kiểm toán viên phụ trách sẽ lựa chọn chiến lược kiểm toán tối ưu, vừa giúp đạt mục tiêu kiểm toán, vừa hiệu quả về công sức, thời gian, và chi phí.