Surowce krytyczne – nowe rozporządzenie Unii Europejskiej

Nowe prawo o surowcach krytycznych w Unii Europejskiej

11 kwietnia 2024 r. Unia Europejska przyjęła ważny akt prawny mający na celu zapewnienie dostępu do strategicznych surowców. Rozporządzenie w sprawie surowców krytycznych (tzw. Critical Raw Materials Act – CRMA) weszło w życie 23 maja 2024 r.

Trzy filary europejskiej polityki przemysłowej

Rozporządzenie o surowcach krytycznych, w połączeniu z Net-Zero Industry Act i Chips Act, tworzy kompleksowy system regulacyjny europejskiej polityki przemysłowej. Wyznacza ono ambitne cele do 2030 r.:

• Zwiększenie wydobycia w UE: Co najmniej 10% rocznego zapotrzebowania UE na surowce krytyczne ma pochodzić z wydobycia na terenie Unii;
• Wzmocnienie przetwórstwa w UE: Co najmniej 40% rocznego zapotrzebowania UE na surowce krytyczne ma być przetwarzane na terenie Unii;
• Promowanie recyklingu w UE: Co najmniej 25% rocznego zapotrzebowania UE na surowce krytyczne ma pochodzić z wewnętrznego recyklingu;
• Dywersyfikacja łańcuchów dostaw: Z jednego państwa trzeciego nie może pochodzić więcej niż 65% rocznego zapotrzebowania UE na każdy surowiec strategiczny na odpowiednim etapie przetwarzania.

Rozporządzenie o surowcach krytycznych to ważny krok w kierunku budowy bardziej odpornej i zrównoważonej gospodarki UE.

CRMA dotknie przede wszystkim branż działających w obszarach:

• silników elektrycznych,
• robotów przemysłowych,
• lekkich środków transportu, w tym samochodów osobowych,
• agregatów chłodniczych,
• pomp ciepła,
• pralek automatycznych i suszarek,
• kuchenek mikrofalowych,
• odkurzaczy,
• zmywarek do naczyń.
• podobnego sprzętu RTV i AGD, w którym wykorzystuje się silniki elektryczne.

Nowe przepisy znacząco wpłyną na firmy działające w sektorach strategicznych za sprawą wprowadzenia nowych mechanizmów takich jak ‘joint purchasing’ czy dzięki wspieraniu wybranych projektów strategicznych.

Dowiedz się więcej na stronie Komisji Europejskiej: European Critical Raw Materials Act

Projekty strategiczne

Nowe rozporządzenie może stanowić szansę na zwiększenie konkurencyjności i bezpieczeństwa dostaw surowców krytycznych dla polskich firm. Kluczowym mechanizmem nowego aktu w sprawie surowców krytycznych jest bowiem wspieranie projektów strategicznych w łańcuchu wartości surowców strategicznych.

Surowce krytyczne o kluczowym znaczeniu dla gospodarki

Surowce krytyczne to fundament współczesnego życia. Są obecne w niemalże każdym aspekcie naszej codzienności. Od urządzeń elektronicznych, przez sprzęt medyczny, po infrastrukturę krytyczną – surowce krytyczne zapewniają funkcjonowanie gospodarek państw członkowskich.

Wraz z dążeniem Unii Europejskiej do odejścia od paliw kopalnych i przejścia na systemy czystej energii, gwałtownie wzrośnie zapotrzebowanie na metale nieszlachetne, komponenty baterii, metale ziem rzadkich oraz inne surowce. Odpowiedzią jest nowe rozporządzenie, którego celem jest wzmocnienie wszystkich etapów europejskiego łańcucha wartości surowców krytycznych m.in. poprzez wyznaczenie kluczowych projektów strategicznych.

Projekty strategiczne ze wsparciem Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych

Każdy projekt obejmujący wydobycie, przetwarzanie, recykling lub substytucję surowców strategicznych wymienionych w załączniku I do aktu może zostać uznany za projekt strategiczny, o ile spełnia kryteria określone w art. 6 i załączniku III do Rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych (CRMA).

Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych, nowy organ działający przy Komisji Europejskiej w skład którego wchodzą przedstawiciele wysokiego szczebla z poszczególnych państw członkowskich UE, ma za zadanie wspierać Komisję Europejską w wyborze i wdrażaniu projektów strategicznych.

Nabór wniosków o uznanie projektu za strategiczny rozpoczął się 23 maja 2024 r. Pierwszy termin składania wniosków upływa 22 sierpnia 2024 r. o godz. 12:00 (czasu środkowoeuropejskiego). Wnioski należy wypełniać zgodnie z instrukcjami dostępnymi w elektronicznym formularzu.

Do 24 lutego 2025 r. państwa członkowskie powinny wyznaczyć jeden punkt kontaktowy, przez który wnioskodawcy będą mogli uzyskać pełne informacje na temat możliwości uzyskania pozwolenia na projekt strategiczny. Punkt kontaktowy powinien pozwalać wnioskodawcom na realizację wszystkich obowiązków związanych z projektem strategicznym.

Więcej informacji o projektach strategicznych, formularz wniosku oraz przewodnik dla wnioskodawców znajdują się na stronie internetowej projektów strategicznych

Tutaj znajdziesz także pełną treść rozporządzenia.

Akt o Surowcach Krytycznych (CRMA) - mechanizm „wspólnego zakupu”

Mechanizm „joint purchasing” czyli wspólne/wspólnotowe zakupy surowców krytycznych to jeden z kluczowych elementów Aktu o surowcach krytycznych (CRMA). Ten nowy mechanizm ma objąć różne produkty w łańcuchu wartości surowców strategicznych, uwzględniając wydobycie, przetwarzanie i recykling tych materiałów. Podobny system został już pomyślnie wdrożony w ramach unijnej Platformy Energetycznej na potrzeby wspólnego zakupu gazu.

Celem „wspólnego zakupu" jest wyszukiwanie ofert od dostawców odpowiadających skumulowanemu popytowi przedsiębiorstw z siedzibą w Unii Europejskiej zainteresowanych zużyciem surowców strategicznych.

Nowe obowiązki dla polskich przedsiębiorców

1. Ocena ryzyka

Wraz z wejściem w życie CRMA przedsiębiorcy będą zobowiązani do dokonywania cyklicznej oceny ryzyka swoich łańcuchów dostaw i ich podatności na zagrożenia z zewnątrz UE. Obowiązek będzie dotyczył przedsiębiorstw, które w roku poprzedzającym rok obrotowy zatrudniały ponad 500 pracowników, a przychody przedsiębiorstwa przekraczały € 150 mln.

Do 24 maja 2025 r. państwa członkowskie wskażą Komisji Europejskiej przedsiębiorstwa, które wykorzystują surowce strategiczne. Od tego momentu, co najmniej co trzy lata przedsiębiorcy będą obowiązani dokonywać oceny ryzyka swojego łańcucha dostaw surowców strategicznych. Ocena ryzyka powinna objąć:

a) sporządzanie map miejsc wydobycia, przeróbki lub recyklingu surowców strategicznych, z których korzystają;

b) analizę czynników mogących wpływać na ich dostawy surowców strategicznych;

c) ocenę ich podatności na zakłócenia dostaw.

2. Zwiększony poziom recyklingu

W ciągu dwóch lat od moment wejścia w życie rozporządzenia wykonawczego do CRMA (KE ma je przyjąć do 24 maja 2025) państwa członkowskie muszą przyjąć programy, które zwiększą poziom zbierania, sortowania i przetwarzania odpadów potencjale odzysku surowców krytycznych.

Oznacza to, że przedsiębiorcy, którzy obracają produktami zawierającymi surowce krytyczne, będą zobligowani do zapewnienia wyższych poziomów recyklingu. Można oczekiwać, że Polska w szczególności znowelizuje ustawę o bateriach i akumulatorach (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1113 z późn. zm.). To z kolei może przełożyć się na wyższe opłaty produktowe.

Dowiedz się, jak możemy pomóc. Sprawdź naszą ofertę: 
Raport KOBiZE oraz opłaty środowiskowe i produktowe 

3. Oznakowanie magnesów trwałych

W ciągu dwóch lat od moment wejścia w życie rozporządzenia wykonawczego do CRMA (KE ma je przyjąć do 24 listopada 2026) każda osoba, która wprowadza do obrotu produkty z magnesami trwałymi będzie obowiązana znakować te produkty. Oznaczenie produktu z magnesem trwałym powinno informować, że produkt zawiera magnes trwały.

4. Zawartość elementów z odzysku

Od 24 maja 2027 r. każda osoba, która wprowadza do obrotu produkty z magnesami trwałymi będzie obowiązana do przedstawienia na ogólnodostępnej stronie internetowej informacji o zawartości elementów w magnesach trwałych wbudowanych w produkty. Mowa o zawartości takich elementów jak neodym, dysproz, prazeodym, które zostały odzyskane z odpadów pokonsumenckich.

Do 31 grudnia 2031 r., Komisja Europejska wskaże minimalne udział elementów w magnesach, które producenci muszą zadeklarować. 

5. Ślad węglowy

Przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu surowce krytyczne, w tym poddane przeróbce i recyklingowi, dla których Komisja Europejska ustali zasady obliczania i weryfikacji śladu środowiskowego, będą zobowiązani do udostępniania deklaracji śladu środowiskowego. Dokument ten będzie zawierał m.in.:

• informacje o kraju i regionie, w którym surowiec krytyczny został wydobyty, poddany przeróbce, rafinacji i recyklingowi;
• klasę efektywności środowiskowej.

Oś czasu – kluczowe obowiązki przedsiębiorców obracających surowcami krytycznymi

Ślad środowiskowy Twojej organizacji – dowiedz, się jak możemy pomóc

Oferujemy kompleksowe doradztwo środowiskowe wspierając firmy w wywiązywaniu się z obowiązków w zakresie ochrony środowiska. Pomagamy organizacjom, m.in. w takich obszarach jak:

• identyfikacja obowiązków środowiskowych dla danego podmiotu
• wyliczanie opłaty środowiskowej z emisji gazów lub pyłów do powietrza
• przygotowanie raportu /deklaracji, w tym także raport do KOBiZE

• Oferujemy także doradztwo w zakresie zrównoważonego rozwoju - ESG.
• Sprawdź naszą pełną ofertę z zakresu raportowania ESG: Raportowanie ESG